Oorlog in Europa anno 2022. Wie had dat nog kunnen bedenken. Het Verbond van Verzekeraars meldde in haar nieuwsbrief van 24 februari dat er een verbod geldt op verzekeren van schades door molest door verzekeraars onder Nederlands toezicht.
Voor onderlinge verzekeraars (die o.a. schades mogen dekken van gewapend conflict) is een wettelijke uitzondering gemaakt. Zo’n onderlinge verzekeraar die met dit doel was opgericht in 1940 was de OOM (Onderlinge Oorlogsschadeverzekering Maatschappij). Van 1969 tot 2012 zat de O.O.M. onder de paraplu van AGO (via de Compagnie van Assuradeuren) en later Aegon. Over de oorlogsjaren vertelt oud-directeur, de heer F.W. Hensel (1919-2008): “De spanning van het dagelijkse leven wordt af en toe onderbroken door een brandweer- of EHBO-oefening met oude, van de Haagse brandweer afkomstige, helmen en gasmaskers. Vanwege de enorme hoeveelheden papier in onze kantoren en de doorlopende dreiging van bombardementen, luchtgevechten en neerstortende V-2’s was een goed georganiseerde brandbeveiliging dringende noodzaak.”
Directie en personeel waren dan wel goed geoefend maar konden toen nog niet bevroeden dat de oorlog wel héél dichtbij zou komen…
Aanval
Op dinsdag 11 april 1944 vertrokken zes De Havilland Mosquito jachtbommenwerpers van de RAF richting Nederland. Oriënteren was moeilijk voor de piloten omdat de Duitsers de sluizen van de Schelde hadden opengegezet waardoor het platteland onder water was komen te staan. Vanaf Overflakee vlogen ze op zeer lage hoogte naar Gouda en Delft. Het doel was Villa Kleykamp in Den Haag. Hier zat het Nederlandse Centrale Bevolkingsregister en bevatte ontvangstbewijzen van alle Nederlandse persoonsbewijzen. Omdat de Duitse Gestapo valse identiteitspapieren dus gemakkelijk kon identificeren vroeg het verzet om een precisiebombardement door de RAF op het zwaar bewaakte Kleykamp. Een infiltrant had binnen Kleykamp informatie verzameld welke vervolgens naar Engeland werd gesmokkeld waar men tot in detail een aanvalsplan uitwerkte. En zo geschiedde…
De Mosquito’s splitsten zich in paren, scheerden over de daken, de smalle straatjes sidderend onder het lawaai van hun motoren. Wing-Commmander Robert Bateson miste op zijn aanvlieglijn met zijn linkervleugel op enkele centimeters de spits van het Vredespaleis. Drie van zijn vier bommen gingen letterlijk door de voordeur en twee ramen. Door de dichte rookwolken werd het lastig mikken voor de andere piloten. De laatste Mosquito kon zijn bommen door een technisch mankement niet lossen tot grote frustratie van de piloot, de Nederlander Robbie Cohen. In plaats daarvan fotografeerde hij het ingestortte brandende doelwit.
Op de grond werd EHBO geboden door werknemers van de OOM. De schok bij hen was groot en het trauma blijvend. Toch bewezen alle trainingen aantoonbaar hun nut. Van paniek was in het pand van de OOM nauwelijks sprake: “Toen het geluid van een serie jachtbommenwerpers angstwekkend en op geringe hoogte in onze richting kwam en steeds harder werd, zocht iedereen op kantoor zoveel mogelijk dekking in de hal en in het grote trappenhuis. (…) Eerst toen het bombardement ophield en de vliegtuigen hoorbaar vertrokken waren, onderzochten we wat voor vreselijk onheil zich in onze naaste omgeving voltrokken had. (…) Het was een zeer onwezenlijke wereld. (…) Mensen met lichte verwondingen werden binnen gewassen, verbonden en opgevangen. (…) Onze tuin en de vergaderzaal liggen vol met slachtoffers. Uiteindelijk zal blijken, dat 62 mensen het bombardement niet overleefd hebben. Het is een enerverende gebeurtenis. Overal in de tuin zijn de kaarten van het bevolkingsregister, maar wie er een op wil rapen, riskeert ter plekke te worden neergeschoten.”
Wing-Commander Robert Bateson kreeg door Prins Bernhard het Vliegerkruis uitgereikt. De aanval op Kleykamp is omschreven als ‘waarschijnlijk de meest briljante prestatie van precisiebombardementen van de oorlog’. Maar de meningen zijn daarover tot op de dag van vandaag verdeeld.
In 2020 kwamen er uit een nalatenschap toch nog 28 kopieën van ID-bewijzen boven water die niet waren verbrand en die een buurtbewoner ongezien had weten mee te nemen van het rampterrein. De kaarten zijn geschonken aan het Haags Gemeentearchief.
Bedrijfshulpverlening (BHV) is inmiddels ingeburgerd. Uit de jaren ’70 dateert nog een AGO-handleiding met als kop: ‘Er gebeurt toch nooit wat…’. Maar dat weet je uiteindelijk maar nooit.
Bronnen (o.a):
Kleykamp – Andere Tijden (tv-uitzending, 23 oktober 2008).
‘1940-1990 Van OOM naar O.O.M. Het verhaal van een bijzondere verzekeringsmaatschappij’, door Mr. J.G. Wigman (1990). Pag. 24-25.
‘Kleykamp. De geschiedenis van een kunsthandel ca. 1900-1968’, door J.F. Heijbroek e.a. (2008) Pag. 136-172.
Coverfoto: Aanval op Kleykamp – schilderij van Ian Wyllie
Kleykamp – M Berssenbrugge 1929